Voetafwijkingen bij oncologische patiënten vormen een complex en vaak over het hoofd gezien aspect van de oncologische zorg. Terwijl de focus ligt op het behandelen van de primaire tumor en het beheersen van uitzaaiingen, kunnen de effecten van kanker en de bijhorende behandelingen zich ook manifesteren in de klachten ter hoogte van de voeten. Deze klachten kunnen een aanzienlijke impact hebben op de levenskwaliteit van patiënten, hun mobiliteit, en dagelijkse eenvoudige activiteiten.
Oncologische behandelingen zoals chirurgische ingrepen, chemotherapie, radiotherapie, en medicatie kunnen leiden tot een breed scala aan voetafwijkingen. Deze variëren van milde symptomen zoals beginnende nagelproblemen en jeuk tot meer ernstige complicaties zoals neuropathie, pijn, en zelfs zweervorming.
De belangrijkste taak van de podoloog is het vroegtijdig opsporen en herkennen van complicaties van de behandeling. Een tijdige diagnose en gepaste interventie kan de levenskwaliteit verbeteren en de functionele capaciteit van patiënten behouden of optimaliseren. Bovendien is het enorm belangrijk het risico op verwondingen en infecties zo laag mogelijk te houden gezien de weerstand van deze patiënten vaak aanzienlijk verzwakt is. Tot op heden zijn er nog geen officiële richtlijnen voor een podologische oncologische voetbehandeling. De behandelende arts moet dan ook steeds op de hoogte zijn van de opvolging bij de podoloog. Een medisch voorschrift is een vereiste alvorens de podoloog de behandeling kan starten.
In dit artikel gaan we dieper in op de oncologische voet, de kenmerken en mogelijke oplossingen.
De oncologische voet en kenmerken
Een oncologische voet verwijst naar een specifieke toestand waarbij kanker en/of de behandeling ervan leiden tot verschillende voetafwijkingen. Deze afwijkingen kunnen variëren van mild ongemak tot ernstige complicaties.
Typische kenmerken van een oncologische voet kunnen zijn:
Pathologische xerose: hierbij ontstaat zeer droge en trekkerig aanvoelende huid welke kan vervellen of schilferen. De huid voelt ruw, gebarsten en hard aan en kan ‘blijven haken’ aan bijvoorbeeld kousen of lakens. Soms ervaart de patiënt hierbij jeuk of prikkende sensaties. Het is een symptoom van de fragiliteit van de huid die patiënten kan treffen tijdens of na chemotherapie.
Oedeem: vochtophoping in de voeten kan het gevolg zijn van schadeaan lymfevaten, door veneuze obstructie of medicamenteuze bijwerkingen. De zwelling kan aanleiding geven tot pijn, beperking van de mobiliteit, nagelproblemen, mogelijke blaar- en wondevorming en problemen bij het dragen van kousen en schoeisel. Oedeem kan veroorzaakt worden door kanker of door de behandeling ervan.
Neuropathie: een aandoening waarbij perifere zenuwen beschadigd werden. Deze schade kan veroorzaakt worden door sommige kankers, maar zien we veelal als gevolg van chemotherapie, bestralingen, operaties of tumorinfiltraties. Het kan leiden tot veranderingen in sensaties, zoals pijn, doofheid, tintelingen, gevoelloosheid, brandende sensaties. En zelfs evenwichtsproblemen of het gevoel op kussentjes te lopen.
Ulceratie: hierbij moeten we een onderscheid maken tussen wonden die veroorzaakt worden door de tumor of de uitzaaiingen en wonden die het gevolg zijn van kankerbehandelingen. De laatste groep zal doorgaans snel helen wanneer afwijkende drukpunten ontlast worden en de huidconditie geoptimaliseerd wordt.
Hand-voetsyndroom: een vaakvoorkomende complicatie waarbij we huidveranderingen ter hoogte van handpalmen en voetzolen zien die het gevolg zijn van een ontstekingsreactie van de bloedvaatjes door chemo- of doelgerichte therapie. Typische kenmerken zijn roodheid, zwelling, schilfering of zelfs massaal vervellen van de huid, blaarvorming, kloven, branderig gevoel en pijn. Het kan bovendien zeer pijnlijk zijn tijdens het stappen of schoeisel dragen.
Nageltoxiciteit: ten gevolge van chemotherapie kunnen nagels en de omliggende huid aangetast worden. We zien zwelling ter hoogte van de nagelriem, ontstekingen ter hoogte van de nagelwal die lijken op een ingegroeide nagel, loslating van de nagelplaat, kleurverandering van het nagelbed en afwijkende groei en broos worden van de nagelplaat. Deze veranderingen kunnen zeer pijnlijk zijn en zelfs wonden veroorzaken.
Botveranderingen: Tumoren in de botten van de voeten kunnen leiden tot pijn, misvormingen en verlies van botdichtheid.
De podoloog: preventieve en curatieve benadering van oncologische voeten
Zoals reeds eerder beschreven bestaat de belangrijkste rol van de podoloog erin complicaties van kanker of de behandeling zo vroeg mogelijk op te sporen. Verder speelt de podoloog een belangrijke rol bij het beheer van klachten bij oncologische patiënten. We bekijken enkele interventies en behandelingen die een podoloog kan bieden:
Beoordeling en diagnose: na een uitgebreide anamnese voert de podoloog een uitgebreide evaluatie uit van de voeten om de aard en ernst van de afwijkingen vast te stellen. Dit kan onder meer het onderzoeken van de huid, nagels, gewrichten, ganganalyse en de mate van neuropathie bepalen omvatten.
Nagel- en voetzorg: regelmatige verzorging van de nagels en huid van de voeten tijdens en na een kankerbehandeling zorgt ervoor dat de voeten in optimale conditie blijven en complicaties worden voorkomen of vroegtijdig opgespoord en behandeld.
Podologische inlegzolen: Voor patiënten met specifieke voetproblemen, zoals ulcera, afwijkende voet- of teenstand of verminderde sensatie, kan de podoloog podologische inlegzolen voorschrijven om druk te verlichten, de stand van de voet te corrigeren, en de stabiliteit te verbeteren.
Schoenadvies: de podoloog kan een specifiek schoenadvies bieden bij mogelijke klachten rond oedeem, nagelafwijkingen, neuropathie, wonden, afwijkende voetstand e.a.
Wondverzorging: de podoloog zorgt hierbij voor het optimaliseren van de wonde en omgeving door het verwijderen van eelt en wonddebris. Vooral naar drukontlasting speelt de podoloog een zeer belangrijke rol. Een wondzorgadvies wordt steeds in overleg met de betreffende artsen en thuisverpleegkundigen gegeven.
Educatie: de podoloog speelt een cruciale rol in het educeren van de patiënt over mogelijke voetklachten, het belang van goede voetverzorging en het herkennen van tekenen van complicaties die een (para-)medische interventie vereisen. De podoloog adviseert ook preventieve maatregelen zoals schoenadvies, leefregels, regelmatige controle op letsel en dergelijke.
Multidisciplinaire aanpak
Het is belangrijk op te merken dat de oncologische voet een complexe aandoening is die vaak een multidisciplinaire aanpak vereist, waarbij specialisten zoals oncologen, podologen, fysiotherapeuten, orthopedisch schoenmakers, wondverpleegkundigen en andere betrokken kunnen zijn. De behandeling richt zich op het voorkomen van complicaties en het bevorderen van de levenskwaliteit door pijnverlichting, wondgenezing en het verbeteren van de mobiliteit na te streven.
Contact
Indien je als oncologische patiënt of zorgverlener te maken hebt met voetafwijkingen, raden we je ten zeerste aan om contact op te nemen met een riziv-gecertificeerde podoloog. Contacteer Nicky Janssen via haar online agenda, en ontvang gepersonaliseerde zorg, afgestemd op jouw specifieke behoeften en